یادگیری بازارهای مالی با دانستن تاریخچه بازار فارکس شروع شده و از این اطلاعات مفید در همه فرایندهای حرفه‌ای انجام معاملات می‌توان استفاده کرد. بازار فارکس با اینکه ریشه قدیمی دارد اما دروازه پیش‌بینی و پیشرفت در آینده افراد و سرمایه‌گذاران بسیاری بوده است. جهت آشنایی صفر تا صد با تاریخ بازار فارکس تا پایان این مقاله همراه صرافی هلپ باشید.
بازار فارکس به زبان ساده
یکی از مهم‌ترین و جامع‌ترین بازارهای مالی جهان، بازار تبادل ارزهای خارجی یا فارکس است. مانند هر بازار دیگری مانند کالا، بورس، بازار سنتی و دیگر مارکت‌ها این بازار محبوب و با ارزش هزاران تریلیون دلار، دارای تاریخچه و فرایندی است که در ادامه بیشتر به آن پرداخته خواهد شد. همچنین این بازار بر اقتصاد جهانی تاثیرات گسترده دارد و از سال ۱۹۷۳ به طور موقت شروع به کار کرد.
این بازار در عین حال که پیچیده به نظر می‌رسد اما برای کسانی که تجربه و دانش کافی بازاریابی از گذشته دریافت کرده باشند، بسیار راحت و انجام معاملات ساده است. با گذشت زمان نیز بازار معاملاتی فارکس به صورت تخصصی و مطابق قوانین ناظران این بازار شروع به فعالیت و انجام معالات و تبادلات ارزی و سپس ابزارها و کالاهای گوناگون مالی دیگر نمود.
- برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله تفاوت فارکس و بورس را بخوانید.
مراحل ایجاد بازار فارکس
پیش از بیان تاریخچه‌ای از بازار فارکس بهتر است که زنجیره ایجاد این بازار مورد بررسی قرار گیرد. این اطلاعات برای افراد حرفه‌ای حاظر در فارکس نیز اهمیت فراوانی خواهد داشت. بنابراین بعد از پیدایش پول تا ایجاد فارکس به طور مختصر این فرایند تکامل بازار ارزهای دیجیتالی به صورت زیر بوده است که شامل:
۱) ضرب اولین سکه یا پول فیزیکی تا تاسیس بانک‌های بین المللی از قرن ۶ پیش از میلاد تا ۱۵ میلادی
۲) پیدایش سیستم استاندارد طلا تا منسوخ شدن آن در دهه ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴ میلادی
۳) تشکیل قرارداد برتون وودز تا منسوخ شدن آن در سال ۱۹۴۴ میلادی
۴) ایجاد سیستم شناور نرخ ارز در سال ۱۹۷۳ میلادی
۵) ایجاد قرارداد پلازا در سال ۱۹۸۵ میلادی
۶) ظهور اینترنت و گسترش بازار فارکس در سال ۱۹۹۰ میلادی
ضرب سکه طلا و تاسیس بانک‌های بین المللی
در ابتدا بشر برای انجام معاملات خود از روش کالا به کالا یا معاملات پایاپای استفاده می‌کرد. بنابراین از ۶ هزار سال قبل از میلاد ایده خلق پول فیزیکی با ضرب اولین سکه، تحولی در اقتصاد و دنیای معاملات ایجاد کرد. این سکه‌ها به دلیل قدرت تقسیم‌پذیری، دوام و ماندگاری، قابلیت حمل و نقل و مقبولیت در بین اکثر مردم محبوبیت یافتند. با گذشت زمان ابتدا صرافی‌ها و سپس بانک‌هایی جهت تبدیل پول یک کشور به کشورهای دیگر ایجاد شد و برای مثال سکه یونانی به سایر پول‌های کشورها تبدیل می‌شد.
پس از قرون وسطی از طریق شبکه بانک‌های بین المللی امکان تبادل ارزها ایجاد شد و در قرن ۱۸ میلادی در کشور هلند و انگلستان چیزی به شبیه فارکس جهت تبدیل ارزها ایجاد شد. با توجه به تاریخچه بازار فارکس، از زمان ایجاد اولین بانک‌های تبادلات ارزی فرایند تشکیل آن ایجاد شد.
پیدایش و منسوخ شدن سیستم استاندارد طلا
در دهه ۱۸۷۰ وقتی که سیستم استاندارد پول بر اساس طلا ایجاد شد در واقع بزرگترین اتفاق در تاریخ ارز افتاد، زیرا تمامی دولت‌ها توانایی بازخرید هر میزان پول کاغذی که چاپ می‌کردند را ضمانت می‌نمودند. از این دهه انتشار پول کاغذی با پشتوانه طلا انجام می‌شد. با گذشت زمان و از اوایل دهه ۱۹۰۰ بازار فارکس یا ارزهای خارجی دارای پشتوانه طلا بود و امکان تبدیل پول کاغذی به طلا وجود داشت اما شرایط به گونه‌ای شد که ذخایر ارزی با ذخایر طلا تناسب نداشت. همچنین تمایل و اقدام بیشتر کشورها به نگه داشتن ارزهای خارجی، از نشانه‌های اولیه ایجاد بازار فارکس بود.
با این وجود تا این زمان فقط دو بروکر در لندن فعال بوده و در پاریس، برلین و نیویورک نیز مراکز فعال همواره حاضر بودند. اما در سال‌های جنگ جهانی اول که کشورها ناچار به چاپ پول بیشتری برای مخارج جنگ شدند و اختلاف پشتوانه این پول‌ها بسیار نابرابر شد به ناچار، سیستم استاندارد طلا منسوخ گردید.
بنابراین تجارت ارزهای خارجی و متنوع در سال ۱۹۲۸ به یک فعالیت و بخش اصلی در عملکرد مالی شهرها مبدل شده و همچنین تجارت ارزها به شکل مدرن امروزی در لندن در همین زمان آغاز گردید.
تشکیل و منسوخ شدن قرارداد برتون وودز
نخستین تحول در بازار ارزهای خارجی به وسیله قرارداد برتون وودز در اواخر جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۴ ایجاد شد. همچنین دلیل اصلی بستن این پیمان و قرارداد هم احیای دوباره و ایجاد ثبات حداکثری در اقتصادهای بزرگ جهانی و به طور کلی پایان دادن به بی نظمی اقتصادی برای ابر قدرت‌هایی مانند بریتانیا، فرانسه و آمریکا بود. بنابراین مطابق این قرارداد باید قیمت یک ارز خارجی نسبت به ارز دیگر ثابت و بدون نوسان باشد و نرخ ارز کشورهای خارجی نیز به نسبت دلار آمریکا به خاطر ذخایر طلای بیشتر آن ثابت بود.
طبق این قرارداد نرخ برابری ارزها فقط نوسان یک درصدی داشت اما پس از شکست بازار بورس آمریکا و کاهش شدید ارزش دلار و عدم وجود طلا در گردش آمریکا، قرارداد برتون وودز در سال ۱۹۷۱ لغو گردید. در شرایط منسوخ شدن این پیمان زمینه برای ایجاد سیستم‌های شناور نرخ ارز کشورهای بزرگ فراهم گردید و مسیر حرکت به سوی بازارهای دیجیتالی ادامه یافت.
ایجاد سیستم شناور نرخ ارز در سال ۱۹۷۳ میلادی
شناور شدن نرخ ارز زمانی رخ داد که کشورهای اروپایی تصمیم به عدم وابستگی ارز خود به دلار گرفتند. به همین دلیل قراردادی مبنی بر انجام این مورد گرفته شد و کشورهای فرانسه، آلمان، بلژیک و غیره توافق کردند که نسبت ارزها در این گروه به هم ثابت و بدون نوسان اما در برابر سایر ارزها دارای نوسان باشند. برخلاف آن نیز این گروه از ارزها طبق عرضه و تقاضای بازارها نسبت به یک نوع ارز دیگر، می‌توانستند که نرخ شناوری داشته باشند. با گذشت زمان اشتباهات دیگر قراردادها نیز در سیستم شناور مشاهده شد و این توافق نیز در سال ۱۹۷۳ منسوخ شد. بنابراین بیشتر دولت‌ها تصمیم گرفتند که سعی در کنترل و یا ثابت نگه داشتن ارزها نگیرند. ناکارآمدی این قرارداد باعث بسته شدن بازارهای فارکس به مدت یکسال شد. همچنین این سال همزمان با ورود صنایع کامپیوتری و جایگزینی برای سیستم‌های قیمت‌گیری در فارکس شد.
زمان شروع به کار بازار فارکس به شیوه امروزی
تا این زمان از تاریخچه بازار فارکس تحولات اولیه و ناکارآمد بود اما از سال ۱۹۷۳ با روی آوردن به رایانه و اینترنت، فارکس به معنای امروزی شکل گرفت. در این حالت نرخ ارزها کاملا شناور و بدون مداخله دولت‌ها بود و هیچ نرخ ثابتی برای هیچ ارز رایجی در فارکس وجود نداشت. پیشرفت و ارتقاء تکنولوژی کامپیوتری در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ باعث تکامل و تحولات بیشتری در فارکس و نحوه و ابزارهای معاملاتی آن شد. همچنین با گسترش و افزایش محبوبیت کامپیوترها، زمینه لازم جهت مشارکت عمومی در بازارهای مالی و فارکس افزایش یافت.
ایجاد قرارداد پلازا در سال ۱۹۸۵ میلادی
کشورهای G5 یعنی بریتانیا، فرانسه، آلمان و فرانسه و آمریکا در سال ۱۹۸۵ در هتل پلازا جلسه‌ای مشترک جهت جلوگیری از افزایش ارزش ارزهای غیر دلاری تشکیل دادند که این امر به قرارداد پلازا معروف شد. در این شرایط قرار بر این شد که نرخ ارزها بدون دخالت دولت‌ها نسبت به هم نوسان داشته باشند. با این وجود حتی در صورت حضور دولت‌ها همواره نوسان نرخ‌های ارز و سودهای عمومی وجود داشت. همچنین در این سال‌ها بود که فارکس پیش از ظهور اینترنت در قالب یک شبکه الکترونیکی ممتاز فعالیت گسترده تبادل ارزها را انجام می‌داد. قرارداد پلازا با حضور نمایندگان اقتصادی کشورهای G5 در هتلی به این نام در امریکا منعقد شد و دلیل نام‌گذاری با این عنوان بوده است.
ظهور اینترنت و گسترش بازار فارکس
با پیدایش و گسترش اینترنت در سال ۱۹۹۰، بازارهای ارزی با سرعت چند برابری رونق یافت و دسترسی به مبالغ تنها با لمس یک دکمه و یک کلیک ساده قابل انجام بود. طبق تاریخچه بازار فارکس در این دوره ارزهای بیشتر اجازه چنج و تبادل در فارکس داشتند و بازارهای نوظهور با پتانسیل ویژه در فارکس ایجاد شدند. همچنین اسپرد کمتر در مقابل حجم معاملات بالا و افزایش رقابت آنلاین بین معامله‌گران و کاربران فارکس ایجاد گردید. در این سال‌ها انواع بانک‌های معتبر با ایجاد پلتفرم‌های معاملاتی، قیمت‌های لحظه‌ای را در اختیار مشریان قرار دادند. همچنین دسترسی عمومی به بازارهای فارکس از سراسر جهان از طریق یک سیستم واحد بود و سرمایه‌های خرد و کلان زیادی به این بازار راه پیدا کرد. خیلی زود همه افراد عادی در کنار موسسات مختلف مجوز حضور در بازار فارکس یعنی در یک بازار بین بانکی را دریافت کردند.
در تاریخچه بازار فارکس با مشاهده روند افزایش کاربران اولین بروکرها یا کارگزاری‌های معاملاتی ایجاد شده و افراد با هر حجم سرمایه شروع به ترید و ثبت نام در فارکس نمودند.
سازندگان بازار فارکس
مارکت میکرها یا بازارسازها که امروزه به بروکرهای فارکس مشهور هستند از عوامل موثر در ایجاد فارکس به معنی امروزی بودند. زیرا قیمت خرید و فروش توسط این واسطه‌های کاربران و بازارها تعیین می‌گردید. با این وجود سازندگان بازار فارکس قراردادهای بزرگ و با حجم بالا را دریافت کرده و آن‌ها را به سهام کوچکتر تبدیل می‌کردند تا حجم معاملات از این طریق افزایش یابد، سپس امکان انواع تجارت در این بازارها برای همگان فراهم گردید. امروزه تنوع بروکرها و ابزارهای معاملاتی بازار فارکس باعث افزایش تعداد کاربران آن و ورود بیشتر سرمایه به این بازار برتر شده است.
شبکه ارتباطات الکترونیکی در بازار فارکس
شبکه ارتباطات الکترونیک، پلتفرم‌هایی هستند که قیمت‌های خرید و فروش مشتریان را در بازار فارکس به صورت خودکار با هم مطابقت خواهد داد. این قیمت‌ها به وسیله بانک‌ها و سایر سازندگان بازار فارکس در دسترس قرار گرفته. و در هر زمان انجام معامله، بهترین قیمت قابل مشاهده خواهد بود. مهم‌ترین خصوصیت شبکه ارتباطات الکترونیکی در فارکس، تعیین سطح قیمت مورد نظر توسط معامله‌گران است.
بازار فارکس در زمان معاصر
تاریخچه بازار فارکس نشان دهنده مسیر پیچیده آن برای رسیدن به این حجم از موفقیت در زمان کنونی است. از طرفی امروزه بازار فارکس بازاری بین‌المللی بوده که مکان یا فضای خاصی را شامل نخواهد شد و تمامی معاملات ارزی آن توسط یک شبکه OTS به هم پیوسته انجام می‌گردد. یعنی معاملات در شرایط فرابورس یا خارج از بازار بورس انجام می‌شود. بنابراین در زمان معاصر و کنونی تمامی مبادلات و داد و ستدهای ارزهای فارکس در یک نوع بورس خاص و از طریق شبکه‌های کامپیوتری بین معامله‌گران همه جهان انجام می‌شود. همچنین ورود به فارکس از طریق ثبت نام در بروکرهای آن و با برخورداری از دانش این بازار انجام می‌گردد.
تاریخچه بازار فارکس در ایران
با پایان دهه ۹۰ میلادی و شهرت بازارهای فارکس در جهان در کنار ثبات شرایط فنی این بازار، همه کشورها اقدام به معامله‌گری و ترید در فارکس نمودند. با این حال ورود چشمگیر و گسترده ایرانیان در این بازار از حدود سال‌های ۱۳۸۶ بوده. اما پیش از این نیز برخی از فعالان بازارهای آنلاین و فارکس با شناخت و عملکرد عالی در حال معامله بوده‌اند. امروزه سرمایه‌گذاری‌های گوناگونی در فارکس توسط ایرانیان انجام شده. و از طریق ایجاد انواع حساب و با دریافت دوره‌های آموزشی متنوع، در قالب اتراتژی‌های سودآور فعالیت دارند.
نتیجه گیری
بازار فارکسی که امروزه با حجم میلیاردها دلار و توسط افراد و موسسات گوناگون فعالیت دارد، دارای پیشینه و تحولات گوناگونی بوده است. این فرایند از ضرب سکه تا ایجاد سیستم‌های کامپیوتری متولد و به مرور زمان تکامل یافته است. بنابراین مانند نوزادی بشر، اتفاقات زیادی در رشد و نمو این بازار گسترده و موثر بر اقتصاد جهانی افتاده. و امروزه آن را به دلیل اصلی وجود دولت‌ها و بازاری تکامل‌یافته نیز تبدیل کرده است.
در این مقاله تاریخچه بازار فارکس و فرایند ایجاد بروکرها و سازندگان آن ایجاد گردید. همچنین شرایط فعالیت معاصر این بازار نیز و نحوه افزایش کاربران آن از گذشته تا کنون مطرح شد.
